Bir Ege kasabasında Paris’in ruhu yaşar mı? Atça’da yaşar… Türkiye’de şehirleri başka şehirlerle benzetme alışkanlığımız pek meşhurdur. "Doğunun Paris’i", "Türkiye’nin Venedik’i", "Anadolu’nun Floransa’sı"… Her benzetme biraz hayranlık, biraz da içten gelen bir sahiplenme duygusudur. Ama bazı yerler vardır ki, sadece benzetilmez; gerçekten benzer. İşte Atça da tam olarak böyle bir yer. Aydın’ın Sultanhisar ilçesine bağlı Atça, yıllardır “Türkiye’nin Paris’i” olarak anılıyor. Hatta halk arasında daha sevecen bir ifadeyle “Küçük Paris” deniyor. Ve bu unvan yalnızca şiirsel bir benzetmeden ibaret değil. Gerçek bir tarihsel planlamaya ve şehircilik bilincine dayanıyor. 1924: Cumhuriyetle Birlikte Doğan Bir Şehir Atça’nın bu özel konumunun temelinde, 1924 yılında yapılan ve bugün hâlâ geçerliliğini koruyan olağanüstü bir şehir planı yatıyor. Cumhuriyet’in ilanından yalnızca bir yıl sonra, büyük bir yangınla sarsılan Atça, neredeyse tamamen yeniden inşa edilmek zorunda kaldı. Ancak bu felaket, dönemin Aydın Valisi Enver Bey önderliğinde Atça için yepyeni bir fırsata dönüştürüldü. Paris’in Charles de Gaulle (Étoile) Meydanı örnek alınarak dairesel bir şehir planı çizildi. Merkezden çıkan simetrik caddeler, bu caddeleri çevreleyen düzenli yapılar ve meydan merkezli bir yaşam düzeni… Tüm bunlar, Atça’yı Anadolu’da modern şehircilik anlayışının sembolü haline getirdi. İşin belki de en etkileyici kısmı şu: Aradan geçen yüz yıla rağmen, Atça bugün hâlâ bu plana sadık bir şekilde yaşamaya devam ediyor. Yeni yapılan binalar, açılan yollar, düzenlenen alanlar bu tarihi plana uygun biçimde gerçekleştiriliyor. Yani bu kasabada şehirleşme rastgele değil; 1924’te atılan temele uygun, bilinçli bir şekilde ilerliyor. Estetik, Uyum ve Bilinçli Yaşam Atça’nın Paris’e benzetilmesinin nedeni sadece sokaklarının şekli değil. O sokaklarda yürürken hissedilen uyum, merkezde toplanan yaşamın çevreye akılcı dağılımı, daracık sokaklara sıkışmayan bir şehir algısı var. Kaldırımlar geniş, yollar birbirini kesmeden açılıyor. Hiçbir yapı göz zevkini bozmuyor. Bu plan, yalnızca estetik değil; bir yaşam felsefesi de sunuyor. Şehir, insana göre tasarlanmış. Bugün bile bir Ege kasabasında bu kadar tutarlı, uyumlu ve sürdürülebilir bir şehircilik görmek, insanı hem şaşırtıyor hem de umutlandırıyor. Paris mi Bize Benziyor, Biz mi Paris’e? Belki de artık bazı benzetmeleri tersine çevirmeliyiz. Atça’yı Paris’e benzetmek yerine, Paris’i Atça’ya benzetmeye başlasak? Çünkü burada sadece bir şehir değil, bir ideali sürdüren, zamanla yarışan bir planlama görüyoruz. Atça, yüz yıl önceki tasarımıyla bugün hâlâ yaşayan, gelişen ve büyüyen ender yerlerden biri. Ve bu yüzden “Türkiye’nin Paris’i” unvanını sadece geçmişiyle değil, bugünüyle de en çok hak eden yerleşim yeri.